Vũ Hồng Nguyên: Nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật là mục tiêu của FCAM ở chặng đường tiếp theo

Trong suốt thập kỷ vừa qua, Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo (FCAM) đã trở thành một không gian nghệ thuật ngoài trời độc đáo và có tầm vóc tại Việt Nam. Nơi đây là điểm hẹn của những sáng tạo mới, nơi các nghệ sĩ trong nước và quốc tế gửi gắm tác phẩm, thử nghiệm chất liệu và mở ra những lối đi mới trong tư duy nghệ thuật. Đứng sau sự liền mạch và dòng chảy sáng tạo xuyên suốt 10 năm ấy là họa sĩ Vũ Hồng Nguyên – giám tuyển, đồng sáng lập FCAM – người dành nhiều tâm huyết cho việc khẳng định giá trị của nghệ thuật đương đại, đồng thời nuôi dưỡng và lan tỏa tình yêu nghệ thuật đến cộng đồng.

Ngày 29/11 sắp tới, Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo sẽ kỷ niệm 10 năm hành trình “Nghệ thuật trong Rừng”. Trước thềm sự kiện đặc biệt này, phóng viên đã có cuộc trò chuyện với họa sĩ Vũ Hồng Nguyên để lắng nghe góc nhìn của anh về việc tìm kiếm và đồng hành cùng nghệ sĩ, về việc phát triển bộ sưu tập của FCAM cũng như những thách thức và cơ hội mà nghệ thuật đương đại Việt Nam đang trải qua.

Kỷ niệm 10 năm hành trình nghệ thuật trong rừng, Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo sẽ tổ chức triển lãm giới thiệu 8 tác phẩm được sáng tác dành riêng cho cột mốc này. Anh có thể chia sẻ tiêu chí lựa chọn nghệ sĩ tham gia vào sự kiện đặc biệt năm nay?

Thực ra, chúng tôi chưa bao giờ có một bộ tiêu chí về việc chọn nghệ sĩ. Điều duy nhất mà chúng tôi tìm kiếm là tình yêu nghệ thuật thật sự của họ, và tình yêu ấy phải được chứng minh bằng tác phẩm, chứ không phải lời nói, bằng cấp hay hồ sơ học thuật.

Một họa sĩ vẫn có thể làm điêu khắc. Một người không xuất thân từ trường mỹ thuật vẫn có thể được mời sáng tác. Tất cả phụ thuộc vào hệ thống tác phẩm họ đã tạo ra trong hành trình làm nghề: có tư duy hay không, có lao động miệt mài hay không, có dám thử nghiệm và vượt qua giới hạn hay không.

Trong hành trình 10 năm của Art In The Forest và Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo, chúng tôi chưa bao giờ chạy theo sự kiện, không “đặt hàng” tác phẩm theo chủ đề để hợp thời, không ép nghệ sĩ phải làm những điều họ không muốn. Chúng tôi luôn tìm kiếm những nghệ sĩ mang dấu ấn cá nhân thật sự. Khi đến Flamingo Đại Lải Resort, chỉ cần đứng từ xa, bạn đã có thể nhận ra ngay tác phẩm của nhà điêu khắc Đào Châu Hải; nhìn sang hướng khác, bạn lập tức biết đó là một sáng tạo của Khổng Đỗ Tuyền. Những nghệ sĩ ấy đã dành nhiều năm miệt mài lao động nghệ thuật, không ngừng mài giũa để hình thành một phong cách, một cá tính sáng tạo không thể trộn lẫn.

Bên cạnh yếu tố con người, chúng tôi cũng rất chú trọng mở rộng chất liệu trong bộ sưu tập tác phẩm. Qua 10 năm, bảo tàng đã có những tác phẩm được làm từ đá, đồng, thép, inox và năm nay có thêm gốm, nhôm gò. Điều này không chỉ mở ra cơ hội để mọi người thấy được sự đa dạng của vật liệu trong sáng tác, cũng như sự phong phú về hình thức tác phẩm và tư duy sáng tạo của nghệ sĩ, mà còn tạo nên một kho tư liệu sống động về vật liệu cho những thế hệ sáng tác sau.

Khi các nghệ sĩ đến, họ có thể trực tiếp quan sát xem với mỗi chất liệu có thể tạo ra những hình thức, cấu trúc hay ngôn ngữ tạo hình nào. Điều đó là nguồn tham chiếu rất hữu ích cho nghệ sĩ trẻ, giúp họ hình dung rõ hơn về khả năng của vật liệu và những hướng đi mới trong sáng tác.

Với công chúng, đặc biệt là những người trẻ yêu nghệ thuật, việc nhìn thấy những vật liệu quen thuộc hằng ngày như gỗ, thép, gốm… được chuyển hóa thành các tác phẩm quy mô lớn cũng là một trải nghiệm giáo dục quan trọng. Nó cho họ nhận ra rằng những vật liệu quen thuộc ấy có thể trở thành những tác phẩm lớn, mở rộng hiểu biết của họ về khả năng biểu đạt của nghệ thuật.

Là người đồng hành cùng dự án Nghệ thuật trong Rừng - Art In The Forest từ những ngày đầu tiên, triển lãm năm thứ 10 này có mang tới cho anh nhiều thách thức hay bất ngờ?

Thách thức thì không còn nhiều như những năm đầu. Chúng tôi đã quen với việc tổ chức tác phẩm kích thước lớn, xử lý vật liệu khó, làm việc với những nghệ sĩ cá tính mạnh. Nhưng bất ngờ thì vẫn luôn có.

Nhiều nghệ sĩ trẻ đến với chúng tôi với một năng lượng rất đáng quý. Họ nghiêm túc, có tình yêu và có những khát khao rất mãnh liệt trong việc sáng tác và đưa tác phẩm giới thiệu tới công chúng. Nhìn họ sáng tác, tôi cảm nhận rõ tinh thần của những thế hệ tiếp nối. Chúng tôi cũng phải ghi nhận, không phải chỉ năm nay, mà tất cả các năm từ khi Art In The Forest khởi động, chương trình đều nhận được sự ủng hộ rất nhiệt tình của các nghệ sĩ. Tôi nghĩ, đó là một trong những thành công mà chúng tôi đạt được.

Một điều đặc biệt nữa, Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo khiến người nghệ sĩ và tác phẩm của họ “sống cùng tự nhiên”. Đây là ưu điểm của nghệ thuật ngoài trời nhưng cũng là thử thách.

Ánh sáng mặt trời, mưa gió, độ ẩm, sự phong hóa… đều tác động lên bề mặt tác phẩm, tạo nên những thay đổi mà thậm chí người nghệ sĩ không lường trước được. Có những tác phẩm bằng đá hoặc thép đẹp lên qua thời gian. Có những tác phẩm bằng gỗ bạc màu, nứt vỡ, mục ruỗng theo vòng đời tự nhiên.

Đó cũng là lý do bảo tàng luôn cố gắng tích lũy kinh nghiệm bảo quản: làm sao để kéo dài tuổi đời tác phẩm, để càng nhiều người có cơ hội được thưởng lãm, được tiếp cận. Nhưng chúng tôi cũng tôn trọng sự biến đổi tự nhiên, vì nó phản ánh chân thực vòng đời của vật chất và của nghệ thuật ngoài trời.

Hành trình Nghệ thuật trong Rừng đã bước tới năm thứ 10. Sau một thập kỷ, Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo sẽ định hướng gì cho giai đoạn mới?

Một nền nghệ thuật muốn phát triển được phải dựa trên cộng đồng những người yêu nghệ thuật. Bởi vậy, ở chặng đường tiếp theo, trong 2 – 3 năm tới, chúng tôi muốn tập trung tổ chức các tour nghệ thuật dành cho công chúng, đặc biệt là những người trẻ. Chúng tôi đã có 10 năm để chuẩn bị cho một bộ sưu tập đủ dày, đủ mạnh. Chúng tôi đã thành lập một bảo tàng nghệ thuật đương đại ngoài công lập đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam giới thiệu những tác phẩm điêu khắc đương đại kích thước lớn đủ độc đáo, đủ hấp dẫn ra công chúng với mục tiêu đã theo đuổi từ những ngày đầu: lan tỏa tình yêu nghệ thuật và giúp công chúng biết yêu, thưởng thức nghệ thuật.

Dĩ nhiên, mọi kế hoạch phụ thuộc vào điều kiện tài chính và nguồn lực từng năm. Nhưng đã đi thì chúng tôi sẽ không dừng lại.

Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo được ví như một “khu rừng nghệ thuật” nơi trưng bày hơn 100 sáng tác đương đại của gần 80 nghệ sĩ trong nước và quốc tế. Thế nhưng, tại Việt Nam, rõ ràng, không có nhiều không gian như vậy. Và nhiều nghệ sĩ cũng từng chia sẻ rằng: điêu khắc là sản phẩm khó bán, ít được đầu tư. Anh nghĩ sao về nhận định này?

Nói điêu khắc khó bán là đúng. Nhưng biến nó thành lý do để than thở hay buông bỏ thì không nên.

Nghệ thuật, từ xưa đến nay, vốn không phải con đường dễ. Và nếu chúng ta đánh mất tình yêu vì những khó khăn bên ngoài, thì có lẽ chúng ta chưa thật sự dành trọn trái tim cho nghệ thuật. Cốt lõi vẫn là trách nhiệm của nghệ sĩ với chính con đường mình chọn. Nếu không đủ điều kiện để làm tác phẩm lớn, hãy làm tác phẩm nhỏ. Nếu không có tiền mua vật liệu đắt, hãy tìm chất liệu phù hợp hơn. Sự thông minh của nghệ sĩ nằm ở chỗ họ biết cách tạo ra giá trị trong điều kiện họ đang có.

Từ góc nhìn của anh, điêu khắc Việt Nam đang đứng ở đâu so với thế giới?

Nếu xét về tư duy sáng tác, tôi cho rằng nghệ sĩ Việt Nam không thua kém quốc tế. So với một số nước Đông Nam Á - nơi tác phẩm thường gắn chặt với mục đích tôn giáo - nghệ sĩ Việt Nam có khuynh hướng sáng tạo rộng hơn. Tuy nhiên, chúng ta thiệt thòi về cơ chế, chính sách và điều kiện phát triển.

Hàn Quốc hay Đài Loan là ví dụ điển hình: nhà nước đầu tư mạnh vào công nghiệp văn hóa, tạo điều kiện để tư nhân xây dựng bảo tàng, công viên nghệ thuật, khu trưng bày. Một cá nhân có bộ sưu tập giá trị thậm chí có thể được mua đất với chính sách vô cùng ưu đãi để phát triển nghệ thuật. Nhờ vậy, nghệ sĩ có cơ hội tiếp cận công chúng, có không gian sáng tác, có thị trường. Sự phát triển ấy không chỉ phục vụ lợi ích của cá nhân hay hay tổ chức, mà góp phần làm giàu cho diện mạo văn hoá – nghệ thuật của quốc gia.

Ở Việt Nam, những điều kiện như vậy vẫn còn rất hạn chế. Việc hình thành các bảo tàng tư nhân, không gian trưng bày quy mô lớn chưa thực sự được khuyến khích và hỗ trợ. Chính vì thiếu những “hạ tầng mềm” này mà nghệ sĩ cũng chịu nhiều thiệt thòi hơn. Nghệ sĩ phải tự lo xưởng, tự lo vật liệu, tự lo trưng bày. Bên cạnh những gánh nặng đó, họ còn chịu sự ràng buộc của thủ tục, cơ chế kiểm duyệt. Điều này là trở ngại khiến nhiều nghệ sĩ giỏi không phát huy được hết khả năng.

Nhưng dù vậy, tôi vẫn tin vào cộng đồng nghệ sĩ Việt Nam: họ giỏi, có tư duy, có cá tính. Tôi tin rằng khi có những mô hình như Art In The Forest, như Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Flamingo, có những không gian mở như thế này, nghệ sĩ Việt Nam sẽ dần tìm được nơi để định hình và mở rộng thực hành nghệ thuật của họ.

Tôi cũng hy vọng sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân thực sự tham gia và đồng hành cùng nghệ sĩ. Khi nhiều lực lượng cùng góp sức tạo điều kiện cho sáng tạo, mỹ thuật Việt Nam sẽ có thêm cơ hội phát triển. Và khi điều đó trở thành hiện thực, tất cả chúng ta đều có thể tự hào về những giá trị mà nền nghệ thuật Việt Nam tạo dựng được.

Cảm ơn anh!

Theo: Tienphong.vn